Life Coaching: Θέτοντας Όρια

της Στέλλας Πλατάνου

Έχω και εγώ τα όρια μου! Πρέπει να βάλεις όρια στα παιδιά, είναι σημαντικό. Δεν βλέπεις πώς σου φέρεται, θα πρέπει κάποια στιγμή να βάλεις κι εσύ τα όρια σου.  

Σίγουρα αυτές οι φράσεις κάτι σας θυμίζουν. Συχνά ακούμε πως είναι σημαντικό να έχουμε και να θέτουμε όρια στη ζωή μας. Τι είναι λοιπόν αυτά τα όρια; Γιατί είναι τόσο σημαντικά; Πως τα θέτουμε; Τι γίνεται όταν αυτά παραβιάζονται και πώς το διαχειριζόμαστε; 

Για αρκετά χρόνια πίστευα πως ήμουν η μόνη που πάλευε με αυτές τις ερωτήσεις. Τα τελευταία χρόνια όμως,μέσω του Coaching και βοηθώντας πολλούς ανθρώπους, είδα πολλούς να προσπαθούν να δώσουν απαντήσεις σε αυτές ερωτήσεις. Έχω λοιπόν παρακολουθήσει αρκετούς από αυτούς να κάνουν ένα απίστευτο ταξίδι, από το να είναι εξουθενωμένοι, απελπισμένοι και αγχωμένοι, να αλλάζουν σε ανθρώπους αποφασιστικούς, που εμπιστεύονται τον εαυτό τους, που ξέρουν τί θέλουν και χαίρονται τη ζωή τους αφοσιωμένοι σε υγιής σχέσεις. 

Τα όρια μας ορίζουν. Ορίζουν ποιοί είμαστε. Είναι μια νοητή γραμμή στην οποία σταματάει η προσωπική μας ευθύνη, ο δικός μας ψυχικός και σωματικός χώρος και αρχίζει η ευθύνη, ο ψυχικός και σωματικός χώρος του άλλου. Αυτή η γραμμή επίσης μας υποδεικνύει που τελειώνει ο δικός μας ψυχικός και σωματικός χώρος και αρχίζει του άλλου. Ορίζει ποιοι είμαστε μέσα στην σχέση μας με τα παιδιά μας, με τον ερωτικό μας σύντροφο, με τους γονείς μας, με τους φίλους μας, με τους συνεργάτες μας, συναδέλφους και εργοδότες. Σκοπός τους είναι η φροντίδα του εαυτού μας και η προστασία του, ώστε να είμαστε σωματικά, συναισθηματικά και ψυχικά υγιείς. Μας βοηθούν να ορίσουμε την ταυτότητά μας και να συνειδητοποιήσουμε για το τι είμαστε υπεύθυνοι και για το τι όχι. Γινόμαστε έτσι ικανοί να πάρουμε αποφάσεις σύμφωνα με τις δικές μας επιθυμίες και όχι μόνο των άλλων. 

Ο καθένας από εμάς ξεχωριστά διαμορφώνει την ιστορία της ζωής του από αυτά στα οποία λέει ¨ναι¨ και ¨όχι¨. Τα όρια μας αποτελούνται από τα ¨ναι¨ και τα ¨όχι¨ μας. Αυτά είναι και τα βασικά συστατικά της οριοθέτησης. Φανταστείτε λοιπόν πως κρατάτε στα χέρια σας μια πυξίδα όπου επάνω της υπάρχουν γραμμένες μόνο δύο λέξεις, ¨ναι και ¨όχι¨. Αυτό είναι το βασικό και το μόνο εργαλείο που έχουμε. Το κλειδί όμως για την σωστή οριοθέτηση είναι η ψυχραιμία. Η οριοθέτηση είναι τέχνη. Και όπως κάθε τέχνη κατακτάτε μόνο με την εξάσκηση και την υπομονή. 

Για αρκετά χρόνια βρισκόμουν σε μία κατάσταση που δε μου άρεσε καθόλου.  Ένας πολύ στενός συγγενής αντιμετώπισε κάποια προβλήματα με τον σύντροφό του. Έτσι τα τηλεφωνήματα προς εμένα ώστε να ενημερωθώ για όλα όσα διαδραματίζονταν, να γίνω εγώ διαμεσολαβητής ή να μεταφέρω κάτι δεν είχαν τελειωμό. Και τα άκουσα όλα, και προσπαθούσα να βοηθήσω. Όσο δύσκολο κι αν ήταν αυτό για εμένα. Ξέρετε για την ενοχή; Η παλιά γνωστή οικογενειακή κατάσταση ενοχής. Όσο χρήσιμη είναι όταν είναι νόμιμη και αυτοεπιβαλλόμενη τόσο και περισσότερο άχρηστη και επιβλαβής γίνεται όταν χρησιμοποιείται ως εργαλείο χειραγώγησης. Αυτή η ενοχή απαιτεί ευθύνη από εσάς για συναισθήματα που δεν είναι δικά σας. Έτσι λοιπόν η ενοχή δεν με άφηνε για πολύ καιρό να ακούσω τα δικά μου συναισθήματα. Και όταν πραγματικά κατάλαβα πόσο κακό μου έκανε, πόσο χρόνο σπαταλούσα, πόσο άγχος με γέμιζε και θυμό, πόσο με επηρέαζε αρνητικά όλο αυτό, είπα το πρώτο όχι. Και συνέβη αυτό που συμβαίνει σε όλους τους ανθρώπους όταν τους λες όχι. Θύμωσε. Αλλά πιο πριν είχα θυμώσει ήδη εγώ. Και ο θυμός είναι ένα καλό καμπανάκι που υποδεικνύει πως πρέπει να αναλάβετε δράση. Εάν αισθάνεστε πικραμένοι, θυματοποιημένοι και κατηγορείται κάτι ή κάποιον γι’ αυτό που συμβαίνει, ίσως ήρθε η ώρα να θέσετε όρια. 

Ήταν σαν να βρισκόμουν στη μέση ενός κυκλώνα. Ένιωθα αδύναμη, εκτεθειμένη στην επιρροή των άλλων, στις σκέψεις, στα λόγια, στις πράξεις. Ένιωθα πληγωμένη.Αισθανόμουν την κακομεταχείριση. Δεν ήξερα πως να διαχωρίσω τα δικά μου συναισθήματα από τα δικά της. Θυσίαζα το χρόνο μου, τους στόχους μου, προκειμένου να την ευχαριστήσω.  

Γιατί δεν επιβάλουμε τα όρια μας νωρίτερα; Γιατί δεν τα υπερασπιζόμαστε με σθένος; Φοβόμαστε την απόρριψη, την εγκατάλειψη. Αποπροσανατολιζόμαστε και χάνουμε το στόχο μας. Μεγάλο ρόλο όπως είπαμε παίζει και η ενοχή. Εάν κάτι παρόμοιο μου συνέβαινε τώρα σίγουρα θα ήξερα πως να το αντιμετωπίσω. Πλέον συμβουλεύομαι πιο συχνά την πυξίδα μου. Έχω μάθει να την παρατηρώ και σχεδόν κατευθείαν αφουγκράζομαι τι είναι καλό για μένα και τι όχι, τι θέλω και τι όχι, που σταματάει η δική μου ευθύνη και που επιλεγώ εγώ να ξεπεράσω τα όρια μου. 

  Όπως ανέφερα και πριν ο καθορισμός των ορίων είναι τέχνη. Τα όρια θέτονται πιο αποτελεσματικά όταν είσαι ήρεμος ευγενικός διακριτικός και σταθερός. Εάν προσπαθήσετε να θέσετε όρια με γκρίνια και θυμό δεν θα εισακουστείτε. Και το πιο σημαντικό, μην απειλείται ποτέ με μια συνέπεια την οποία δεν είστε πλήρως προετοιμασμένοι να υποστηρίξετε… αυτό το έμαθα από τα παιδιά μου. 

  Θέλει πάντα προσοχή όμως να μην πέσεις και στην παγίδα. Χρειάζεται προσοχή ώστε να μην παγιδευτείς στα όρια, να μην γίνουν τείχος γύρω σου. Θέλει μεγάλη προσοχή ώστε να μην χτίσεις ένα φρούριο γύρω σου όπου κανένας δεν θα μπορεί να σε πλησιάσει αλλά ούτε κι εσύ να πλησιάσεις κάποιον, να βγεις έξω. Τα όρια πρέπει να είναι ελαστικά και εύκαμπτα. Να προσαρμόζονται ανάλογα με τις συναισθηματικές μας ανάγκες και τις σχέσεις, παίρνοντας όμως εμείς την ευθύνη και για τα όρια που αποφασίζουμε να θέσουμε αλλά και για τα όρια που αποφασίζουμε να αποσύρουμε. 

  Σύμφωνα με την αμερικανική εταιρεία αναλύσεων Gallup το 59% από εμάς – δεν πρόκειται να πω ποιοι ακριβώς – υποφέρουμε από υψηλό στρες.Το ποσοστό αυτό είναι μεγάλο. Η έρευνα αυτή έγινε το 2018 σε πάνω από 140 χώρες, όπου οι Έλληνες κατείχαν την πρώτη θέση με κύρια χαρακτηριστικά το άγχος, τον θυμό και την ανησυχία. 

  Στο coaching βοηθάμε τους ανθρώπους να μετριάσουν και να εξαλείψουν το άγχος από τη ζωή τους. Η αλήθεια είναι όμως πως ο καθορισμός των ορίων είναι λίγο αγχωτικός. Το άγχος αυτό είναι όμως μικρό και λίγο, μπροστά σε αυτά που θα αποκομίσετε. Εξελίσσεστε σε έναν καλύτερο φίλο και σύντροφο γιατί άτομα με υγιή όρια σέβονται και δεν παραβιάζουν την ιδιωτικότητα του άλλου. Αναπτύσσετε την ενσυναίσθηση και την κατανόηση. Αποκτάτε αυτογνωσία μια πολύ σημαντική αρετή. Επικοινωνείτε ουσιαστικά με τον περίγυρό σας με ειλικρίνεια, ξεκάθαρες θέσεις και ακρίβεια. Φροντίζετε τον εαυτό σας γιατί ξέρετε ότι αυτό δεν είναι εγωιστικό. Δεν είναι εγωιστικό να φροντίζετε τον εαυτό σας, εφόσον δεν περιορίζονται οι ανάγκες και οι επιθυμίες των άλλων. Διεκδικείτε τις επιθυμίες και τα θέλω σας.  

Τα όρια στηρίζονται στο αξιακό σύστημα του καθενός. Γι’ αυτό και τα όρια και η αυτοεκτίμηση πάνε μαζί. Τα φτωχά όρια είναι σχεδόν πάντα μία αντανάκλαση της χαμηλής αυτοεκτίμησης και το αντίστροφο, και πρέπει να αντιμετωπίσουμε το ένα για να βελτιωθεί το άλλο. Ο όρος αυτοεκτίμηση χρησιμοποιείται για να περιγράψει την συνολική υποκειμενική αξιολόγηση ενός ατόμου για την δική του αξία. Με το να αποδεχτείς τον εαυτό σου όπως είναι και να δουλέψεις επάνω σου, μπορείς να χτίσεις την αυτοεκτίμηση. Αυτό απαιτεί δουλειά και χρόνο. Θα καταλήξετε όμως σε ένα πολύ καλύτερο μέρος από αυτό που βρίσκεστε τώρα. Και τα όρια θα βοηθήσουν στο να προστατέψετε αυτό που έχετε κατακτήσει.  Πρέπει λοιπόν να αναγνωρίσετε την δική σας αξία και να την προστατεύσετε. Γιατί αν δεν την προστατεύσετε εσείς δεν θα το κάνει κανείς. 

Στις μέρες μας, τώρα και περισσότερο από ποτέ, τώρα που η τεχνολογία μας δημιουργεί την ψευδαίσθηση ότι πρέπει συνεχώς να ασχολούμαστε με όλα, και να τα φτιάχνουμε όλα, πρέπει να γίνουμε προστατευτικοί και προσεκτικοί με τον εαυτό μας. Δεν μπορείτε να τα κάνετε όλα κατά τη διάρκεια μιας πρόκλησης, πρέπει να αποφασίσετε για ποια πράγματα θα είσαστε υπεύθυνοι και για ποια όχι.  Κάποια θα πρέπει να μείνουν στην άκρη. Επίσης δεν είμαστε όλοι ειδικοί σε όλα. Αναζητήστε άτομα που έχουν αυτή την εξειδίκευση ώστε να σας βοηθήσουν να αφουγκραστείτε και να δείτε καθαρά την δική σας πυξίδα. Τέλος και το πιο σημαντικό αυξήστε την αυτό φροντίδα σας. Το ξέρω πως ακούγεται τρελό,ειδικά όταν έχεις κάποιον που χρειάζεται την βοήθεια σου, όπως έναν άρρωστο συγγενή, οικογένεια, παιδιά, όταν χρειάζεται πραγματικά να στηρίξεις το σύντροφό σου η όταν η εργασία σου απαιτεί πολλές θυσίες. Αλλά το ίδιο σημαντικό είναι να φροντίζεις και τον εαυτό σου, έτσι ώστε να συνεχίσεις να προσφέρεις με χαρά. Φροντίζοντας τον εαυτό μας είμαστε σε θέση να φροντίσουμε και τους άλλους και  γινόμαστε μακροπρόθεσμα στήριγμα για τον εαυτό μας αλλά και για αυτούς που αγαπάμε.